საერთაშორისო სამართალი

• საერთაშორისო სახელშეკრულებო და ჩვეულებრივი ნორმების ერთობლიობა, რომელიც გამოხატავს სახელმწიფოთა შეთანხმებულ ნებას და აწესრიგებს მათ შორის თანამშრომლობასა და ურთიერთობებს, როგორც მშვიდობიან პერიოდში, ისე ომიანობის დროს.

Source: ჩვენი კონსტიტუცია : საქართველოს კონსტიტუცია : გამოცემა მოზარდებისათვის [ქართ. და რუს. ენ / სარედ. ჯგუფი: ლალი გზირიშვილი, თამარ დემეტრაშვილი, მერაბ ბასილაია და სხვ.] - თბ. : ფონდი Alpe, 2005.,

• თავდაპირველად, საერთაშორისო სამართალი, საკუთრივ, სახელმწიფოთაშორის სამართალს წარმოადგენდა. იგი განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობდა სახელმწიფოთა შორის ურთიერთობებს - დიპლომატიურ კავშირებს და ომის კანონებს. ინდივიდები განიხილებოდნენ იმ სახელმწიფოს საკუთრებად, რომელშიც ცხოვრობდნენ. თითქმის ამ უკანასკნელ პერიოდამდე, სახელმწიფოს მიერ საკუთარი მოქალაქეების მიმართ მოპყრობა წარმოადგენდა ამ სახელმწიფოს შიდა კომპტენეციის საკითხს და არ ექვემდებარებოდა არც გარე შემოწმებას და არც საერთაშორისო რეგულირებას. ამ ნაწილში განხილული მრავალმხრივი ხელშეკრულებები გამონაკლისს წარმოადგენდა. უხსოვარი დროიდან, საერთაშორისო ჩვეულებითი სამართალი აღიარებს, რომ ზოგიერთი პირი იმსახურებს დაცვას, ხშირად უფრო მეტსაც კი, ვიდრე ამის გარანტირება შეუძლია სახელმწიფოს თავისი მოქალაქეებისთვის. მაგალითად, სახელმწიფოებმა უკვე დიდი ხანია აღიარეს საკუთარი ვალდებულებები იმ უცხოელთა მიმართ, რომლებიც გადაადგილდებიან მათ ტერიტორიაზე. ჯერ კიდევ ორი ათასი წლის წინ აღიარებული იყო, რომ ემისრებსა და სახელმწიფო შიკრიკებს ჰქონდათ სხვა სახელმწიფოების ტერიტორიებზე გავლის უფლება. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო მაშინ, როცა ჯერ კიდევ არ არსებობდა საერთაშორისო ფოსტა, ტელეფონი და ინტერნეტი. გარდა ამისა, საერთაშორისო ჩვეულებითი სამართალი ადგენს ომის წარმოების საზღვრებს და მოპყრობის იმ ნორმებს, რომლებითაც უნდა სარგებლობდეს მშვიდობიანი მოსახლეობა. ამჟამად ამ დარგს ეწოდება საერთაშორისო ჰუმანიტარული სამართალი. წინამდებარე თავში განსახილველ ერთ-ერთ საკითხს წარმოადგენს უმცირესობათა დაცვა. ერთა ლიგის მიერ ჩატარებულმა სამუშაომ და პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ დადებული სამშვიდობო ხელშეკრულებების დებულებებმა გადამწყვეტი მნიშვნელობა იქონიეს სამართლის ამ სფეროს განვითარებაში. თითოეულ აღნიშნულ სფეროში მოხდა ტრადიციებისა და პრაქტიკის კოდიფიცირება და კონსოლიდირება უფლებების წერილობით ჩამონათვალში. საერთაშორისო სამართალმა უდავოდ ჩამოაყალიბა ადამიანის უფლებათა სამართალი. უფლებათა სამართლებრივი ფორმით ჩამოყალიბება, გარკვეული თვალსაზრისით, წარმოადგენს კანონის უზენაესობის პრინციპის კოდიფიცირებას იურისტებისა და კანონშემოქმედთა მიერ. თუმცა ადამიანის საერთაშორისო უფლებათა სამართალი სცდება საერთაშორისო სამართლის საზღვრებს. არსებობს გადაფარვა საერთაშორისო სამართლის ტრადიციული შედეგებისა (ურთიერთობა სახელმწიფოთა შორის) და ეროვნული და კონსტიტუციური სამართლის ტრადიციული შედეგებისა (ურთიერთობა სახელმწიფოსა და ინდივიდს შორის) ადამიანის უფლებებთან, რომლებიც საერთაშორისო თანამეგობრობას აძლევს სახელმწიფოს მიერ საკუთარი მოქალაქეების მიმართ მოპყრობის ფარგლების დადგენის საშუალებას.

Source: სმიტი რონა კ. ადამიანის საერთაშორისო უფლებები: სახელმღვანელო. [მეორე გამოცემა]–რედ. გიორგი ჯოხაძე თარგმანი: მანანა კობიაშვილი,–ოქსფორდის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, – „სეზანი“.